Республикамиз аҳолиси ўртасида кенг тарқалган хасталиклардан бири анемия касаллиги ва унинг турли патологик ҳолатлари бўлиб, унда қонда гемоглобин миқдорининг, кўпчилик ҳолларда эритроцитлар сонининг ҳам камайиб кетиши қайд этилади. Анемия қандайдир касалликнинг белгилари сифатида намоён бўлади, яъни у иккиламчи касаллик ҳисобланади.

Анемия касаллиги инсон ҳаётининг барча даврларида нафақат турли касалликларда, балки айрим физиологик ҳолатларда (ҳомиладорлик вақтида, организмнинг ўсиши ва эмизикли даврларида) ҳам юзага келади. Айниқса, ёш болалардаги анемия ўта ижтимоий аҳамият касб этади, чунки камқонлик бу ёшда организмда жисмоний ривожланиш ҳамда темир алмашинувининг бузилишига сабаб бўлади. Анемиянинг ривожланиши ўсмирлик ва климакс даврлар билан, гормонал бузилишлар, овқатланиш характери, овқат ҳазм қилиш тизими, буйрак касалликлари, организмда сўрилиш жараёнининг бузилиши, аутоиммун ҳолатлар ва бошқа омиллар билан боғлиқ бўлиши ҳам мумкин. Мазкур касаллик кўпинча ички, инфекцион ва онкологик касалликларнинг ҳеч нарсага боғлиқ бўлмаган симптоми ҳам ҳисобланади.
Акушерлик ва гинекология соҳасидаги энг катта муаммолардан бири анемия ҳолати бўлиб, беморларнинг қарийб 90 фоизида айнан шу касаллик қайд этилади. Улар ичида темир танқислиги камқонлиги (ТТК) жуда кенг тарқалган бўлиб, у ҳар 10 нафар ҳомиладор аёлдан 9 нафарида учрайди. У нафақат бўлажак она соғлиги учун, балки ҳомила ва туғилажак гўдак саломатлиги учун ҳам ўта хавфлидир. ТТК организмда темир моддасининг етишмаслиги билан боғлиқ. Темирнинг етишмаслиги эса организмда дастлаб бир қанча трофик бузилишларга (терининг қуриши, тирноқ ёрилиши, соч тўкилиши каби) сабабчи бўлиб, унда темир сақловчи тўқима нафас ферментлари фаолияти ёмонлашади, кейин гемоглобин ҳосил бўлиши бузилади ва гипохром анемия ривожланади. Катта ёшдаги инсонлар темир моддасини асосан, сурункали қон кетишларда йўқотадилар, ёш болаларда эса она организмидаги темир танқислиги сабабли унинг етарлича бола организмига ўтмаслигидандир. Шунингдек, ўн икки бармоқли ва ошқозон яраси касаллигида, геморрой, бачадон миомасида, патологик менструал кўп қон йўқотишлар натижасида темир танқислиги вужудга келади.

ТТКнинг асосий белгилари умумий ҳолсизлик, ич қотиши, бош оғриғи, таъм билишнинг бузилиши, тирноқларнинг қийшайиши ва синиши, соч тўкилиши кабилар ҳисобланади. Анемиянинг ушбу тури гемоглобин ва эритроцитлар миқдорининг қонда камайиб кетиши, рангли кўрсаткичнинг 0,8 дан пастлиги, эритроцит шакл ва ўлчамларининг (анизоцитоз, пойкилоцитоз) ўзгариши, қон зардобида темир миқдорининг камайиб кетиши, зардобнинг ферритин ва оқсиллар билан боғланиш қобилиятларининг пасайиб кетиши билан характерланади. Анемия касаллигида узоқ вақт темир сақловчи антианемик препаратларни бериш, айниқса оғиз орқали қабул қилиш самаралидир.
Анемияни тўғри даволаш учун дастлаб унинг келиб чиқиш сабаби ва турини аниқлаш лозим. Кўп ҳолларда буларни аниқламасдан антианемик препаратлар ва тадбирлар (темир препаратлари, цианокобаламин, пиродоксин, қон қуйиш) тавсия этилиши препаратлар самарадорлигининг пасайиб кетишига, касалликнинг яширин шаклда узоқ вақт сақланиши ҳамда бемор аҳволининг умумий ёмонлашувига олиб келади. Юқоридагиларга кўра хулоса қилиш мумкинки, анемия бугунги кунда жуда кенг тарқалган полиэтиологик синдромлардан биридир. Бу касалликни темир сақловчи препаратлар ўрнига турли хил витаминлар ва микроэлементлар билан даволаш яхши натижа бермайди.
Оғиз орқали асосан 2 ва 3 валентли темир препаратлари қўлланилади. Кейинги пайтларда ферлатум (темир-протеин комплекси) кенг қўлланила бошлади. Анемия касаллигини асоратсиз даволаш учун темирнинг ўзлаштирилишини енгиллаштирувчи қўшимча компонентлар қўшиб бериш мақсадга мувофиқдир, масалан цистеин (иррадиан препаратида), аскорбин кислота (ферроплекс, фенюльс, Ферро-фольгамм), янтар кислота (конферон), фумар кислота (хеферол), фоли кислота (гинотардиферон, Ферро-фольгамм) кабиларни мисол тариқасида келтириш мумкин. Аммо шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, юқорида келтирилган антианемик препаратларнинг аксарият кўпчилиги хорижий препаратлар ҳисобланиб, улар иқтисодий жиҳатдан анча қиммат бўлиб, кўпчилик беморлар учун ноқулайликлар туғдиради.

Таъкидлаш жоизки, Тошкент Фармацевтика институти олимлари томонидан янги ишлаб чиқилган "Фераск" препаратининг капсула дори шакли маҳаллий қитиқлаш реакцияларидан ҳоли бўлиб, беморлар томонидан қулай қабул қилинади. "Фераск" капсуласи қабул қилинганда бошқа темир препаратларида кузатиладиган темир ҳиди қайд этилмайди. Ўз навбатида "Фераск" таркибига тиббиёт амалиётида узоқ вақт самарали ва безарар ишлатилиб келинган "ферамид" (темир (II) моддаси ҳамда никотинамидли комплекси) таркибига самарали восита аскорбин кислотаси ҳам қўшилиб препаратнинг капсула дори шакли ишлаб чиқилди. 

 Олиб борилган фармакологик текширишлар натижасида "Фераск" препаратини анемиянинг турли турларида самарали таъсирга эгалиги аниқланди. Айниқса, республикамизда кенг тарқалган оқсиллар етишмаслиги натижасида келиб чиқадиган алиментар анемия турида "Фераск" препарати ушбу касалликда кенг қўлланиб келинаётган "Тардиферон" препаратига нисбатан сезиларли даражада устунлиги исботлаб берилди. Хусусан "Тардиферон" препаратининг анемия кечимига таъсири "Фераск" препаратига нисбатан кейинроқ, яъни юборилгандан сўнг 20 кун ўтгач юзага чиқади. Шуни ҳам қайд этиб ўтиш керакки, препарат билан даволаш курси тугатилгач, унинг антианемик таъсири ҳам йўқолади. "Тардиферон"дан фарқли ўлароқ, "Фераск" ёрдамида ушбу касаллик даволанганда препаратнинг антианемик таъсири нисбатан тез юзага чиқади, ҳаттоки препарат билан даволаш тўхтатилгандан кейин ҳам у ўз таъсирини йўқотмайди. Булардан ташқари маҳаллий ишлаб чиқарувчи фармацевтик корхона томонидан тайёрланган "Фераск" препарати таннархини иқтисодий жиҳатдан беморлар учун етарли даражада мойил эканлигини алоҳида қайд этмоқ лозим.

ХАР БИР ДОРИ ДАРМОННИ ВРАЧ МАСЛАХАТИ ВА КУРИГИДАН КЕЙИН ИШЛАТИШ ТАВСИЯ ЭТИЛАДИ.